W związku z panującym już od dłuższego czasu kryzysem gospodarczym, który swoim zasięgiem obejmuje znaczną część świata w tym także Polskę, znaczącym staje się problem odzyskiwania należności. W chwili obecnej w Polsce mimo poprawiającej się sytuacji finansowej w dalszym ciągu znaczący procent przedsiębiorców ma problem z odzyskiwaniem należności od swoich kontrahentów. Problem zalegania z zapłatą /np. za fakturę VAT/ dla niektórych podmiotów gospodarczych może stwarzać istotne problemy, a nawet prowadzić do bankructwa. W momencie, gdy wierzytelność staje się wymagalna, a kontrahent nie wypełnia swojego obowiązku w postaci spełnienia określonego świadczenia, w pierwszej kolejności należałoby spróbować skłonić go do dobrowolnego spełnienia określonego świadczenia. Pozwoli to zaoszczędzić czas oraz pieniądze.

 
Wezwanie do zapłaty
 
Przed przystąpieniem przez przedsiębiorcę do sądowego egzekwowania wierzytelności od nierzetelnego kontrahenta w postaci wniesienia pozwu, powinien on dążyć do dobrowolnego spełnienia świadczenia przez kontrahenta, który to obowiązek trzeba wykazać w przypadku ewentualnego wnoszenia powództwa. Tak więc w momencie, gdy wierzytelność stała się wymagalna /np. gdy minął termin widniejący na fakturze VAT/ przedsiębiorca powinien wystosować wezwanie do zapłaty.
 
Cesja jako sposób częściowego zaspokojenia przedsiębiorcy
 
         W momencie, gdy wezwanie kontrahenta do dobrowolnego spełnienia świadczenia nie spowoduje z jego strony żadnej reakcji przedsiębiorca może skorzystać z instytucji prawa cywilnego /zobowiązań/ przelewu wierzytelności /Cesji/. Obecnie w Polsce powstało wiele podmiotów, które specjalizują się w „skupie” wierzytelności za określoną kwotę. Jednakże należy zauważyć, że przedsiębiorca wcześnie oraz bez większego wysiłku odzyska przysługujące mu pieniądze ale nie w wysokości rzeczywistego zadłużenia wraz z odsetkami - lecz w cenie za jaką wierzytelność zostanie sprzedana. W związku z zarobkowym charakterem skupu wierzytelności cena ta często jest znacznie niższa niż wartość wierzytelności.
 
Mediacja jako sposób na polubowne załatwienie sporu
 
Jednym ze sposobów pozasądowego rozwiązania sporów między przedsiębiorcą, a kontrahentem jest mediacja. „Mediacja gospodarcza jest poufnym, niejawnym procesem, w którym neutralna osoba trzecia (mediator) aktywnie pomaga przedsiębiorcom rozmawiać o dzielących ich różnicach oraz zarządza negocjacjami dotyczącymi zawierania porozumienia rozwiązującego konflikt.” Strony mają możliwość zapisu na mediację prowadzoną przez konkretnego mediatora lub przez konkretny ośrodek mediacyjny. Ponadto umowa o mediacje, może być zawarta także na podstawie wyrażonej przez stronę zgody na mediację, gdy strona złożyła stosowny wniosek do konkretnego mediatora lub ośrodka mediacyjnego.  Jedną z zalet zastąpienia postępowania sądowego mediacją jest znaczne skrócenie czasu jaki przedsiębiorca musiałby poświęcić w postępowaniu sądowym. W postępowaniu mediacyjnym strony konfliktu dobrowolnie zawierają ugodę akceptując w ten sposób jej postanowienia w konsekwencji czego dochodzi do zakończenia sporu. Zazwyczaj oznacza to dobrowolne wykonanie przez nierzetelnego kontrahenta postanowień przedmiotowej ugody. „Ocenia się, że około 80 % ugód jest wykonywanych dobrowolnie bez konieczności wszczynania postępowania egzekucyjnego.”
 
Postępowanie pojednawcze
 
Kolejnym sposobem na pozasądowe odzyskanie wierzytelności jest postępowanie pojednawcze. W celu wszczęcia postępowania pojednawczego można zwrócić się /bez względu na właściwość rzeczową/ do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla strony przeciwnej o wezwanie do próby ugodowej. W wezwaniu należy zwięźle oznaczyć sprawę /art. 185 § 1 KPC/. Przedmiotowe wezwanie nie jest pozwem więc nie musi czynić za dość warunkom określonym dla pozwu. Wystarczy jedynie, ażeby odpowiadało ogólnym warunkom przewidzianym dla pisma procesowego zgodnie z treścią art. 126 KPC wystarczy bowiem żeby zawezwanie zawierało zwięźle przedstawioną sytuację oraz jednoznacznie wskazywało, że chodzi o zawezwanie do próby ugodowej. Od wniosku o przeprowadzenie postępowania pojednawczego pobiera się stosowną opłatę. W postępowaniu pojednawczym istotnym elementem jest obowiązkowe uczestnictwo stron na posiedzeniu pojednawczym, gdyż w momencie braku przynajmniej jednej z nich, pojednanie uznaje się za niedokonane.
 
Sądowe dochodzenie wierzytelności
 
Opisane wyżej pozasądowe sposoby odzyskiwania wierzytelności dla swej ważności wymagają zgody obu stron, co zrobić gdy nierzetelny kontrahent unika przedsiębiorcy i nie pała chęcią do ugodowego załatwienia sporu.
Kodeks postępowania cywilnego przewiduje dwa odrębne postępowania tj. postępowanie upominawcze i postępowanie nakazowe. Przed złożeniem pozwu o zapłatę czy to w postępowaniu upominawczym, czy nakazowym należy pamiętać, że decydujące znaczenie do jakiego sądu należy złożyć pozew /czy Sądu Rejonowego czy Sądu Okręgowego/ ma wysokość dochodzonej wierzytelności, gdyż art. 17 pkt. 4) KPC wskazuje, iż do właściwości sądów okręgowych należą sprawy „o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych.
Natomiast, gdy ww. kwota zostanie przekroczona chociażby o 1 zł, właściwym będzie sąd okręgowy. Jednocześnie podczas wyliczania wartości przedmiotu sporu należy pamiętać o zaokrągleniu jej w górę do pełnego złotego zgodnie z dyspozycją art. 126¹ § 3 KPC.
 Równocześnie należy wskazać, że w przypadku, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 tys. zł pozew powinien być sporządzony na urzędowym formularzu /który można pobrać ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości w formie elektronicznej bądź  uzyskać bezpośrednio w siedzibie sądu w formie papierowej/, co spowoduje, iż powództwo zostanie rozpoznane w tak zwanym postępowaniu uproszczonym /patrz art.505¹ KPC i następne/. Ponadto zgodnie z art. 27 KPC, co do zasady „Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania.”
 
Postępowanie upominawcze
 
W postępowaniu upominawczym sąd wydaje nakaz zapłaty jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego / art. 498 KPC/. Nakaz zapłaty nie może być wydany natomiast jeżeli np. roszczenie jest oczywiście bezzasadne, przytoczone w pozwie okoliczności budzą wątpliwości etc. Pozew o zapłatę w postępowaniu upominawczym podlega opłacie sądowej w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu /art. 13 KSCU/ i tak na przykład, gdy w.p.s. wynosi 15 tys. złotych opłata sądowa będzie stanowiła kwotę 750 zł (15 tys. x 5% = 750 zł) - należy pamiętać, że opłatę sądową podobnie jak wartość przedmiotu sporu należy zaokrąglić w górę do pełnego złotego /art. 21 KSCU/.
Gdy wszystkie wymogi formalne pozwu zostaną spełnione i został on należycie opłacony sąd wydaje nakaz zapłaty, w którym nakazuje pozwanemu, żeby w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo w tym terminie wniósł sprzeciw do sądu.
 
Postępowanie nakazowe
 
         W postępowaniu nakazowym sprawa zostaje rozpoznana na posiedzeniu niejawnym /art. 484¹ § 3 KPC/. Zgodnie z treścią art. 485 § 1, sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające żądanie są udowodnione dołączonymi do pozwu:

• Dokumentem urzędowym;

• Zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem;

• Wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniu dłużnika o uznaniu długu;

• Zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym.

 Ponadto pozew o zapłatę w postępowaniu nakazowym zgodnie z treścią art. 19 ust. 2 KSCU podlega mniejszej opłacie sądowej, w wysokości ¼ opłaty stosunkowej i tak na przykład, gdy w.p.s. wynosi 15 tys. złotych opłata sądowa będzie stanowiła kwotę 188 zł (15 tys. x 5% = 750 zł : 4 = 188 zł – należy pamiętać, że opłatę sądową podobnie jak wartość przedmiotu sporu należy zaokrąglić w górę do pełnego złotego /art. 21 KSCU/. Jednocześnie nakaz z chwilą jego wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności, tzn., iż przedmiotowy nakaz, pomimo, iż nie jest prawomocni, może stanowić, np. podstawę wpisu hipoteki przymusowej.  
Końcowo należy wskazać, że w momencie, gdy nakaz zapłaty /czy to w postępowaniu upominawczym czy nakazowym/ uprawomocni się, a pozwany w dalszym ciągu nie dopełni swego obowiązku w postaci spełnienia określonego świadczenia, wierzyciel może wnioskować do sądu o nadanie nakazowi klauzuli wykonalności. W momencie otrzymania nakazu zapłaty opatrzonego w klauzulę wykonalności /tytuł wykonawczy/, wierzyciel może skierować sprawę do postępowania egzekucyjnego /art. 776 KPC/.